Kto wynalazł druk? Historia druku od starożytności przez rewolucję Gutenberga po dzisiejszy cyfrowy druk wielkoformatowy i druk UV

Historia druku to fascynująca opowieść o ewolucji technologii, która zrewolucjonizowała sposób przekazywania informacji i wiedzy. Od prymitywnych metod stosowanych w starożytności, przez wynalezienie prasy drukarskiej przez Johannesa Gutenberga, aż po współczesne technologie druku cyfrowego i atramentowego – każda epoka wnosiła istotne innowacje, zmieniając oblicze komunikacji pisemnej, jaką znamy dzisiaj. Historia druku pokazuje, że technologia druku przeszła niezwykłą ewolucję, kształtując naukę. kulturę i relacje społeczne. I chociaż odpowiedź na, zdawałoby się, proste pytanie: „Kto wynalazł druk i kiedy?”, wcale nie jest oczywista, to jego znaczenie dla ludzkości jest niepodważalne – zrewolucjonizował on sposób przekazywania wiedzy oraz wsparł rozwój cywilizacji.

Kto wynalazł druk?

pierwsze próby mechanicznego pisania w starożytności

To nie Gutenberg wynalazł druk. Historia druku sięga czasów starożytnych. Kilka lat temu na terenach starożytnej Mezopotamii odnaleziono ponad 10 000 glinianych tabliczek z wyrytym pismem klinowym. Większość z nich była prawdopodobnie odpowiednikiem współczesnych zeszytów uczniów i służyła do nauki pisania. Oprócz tego znaleziono wiele oficjalnych dokumentów, które nie tylko rzuciły nowe światło na temat historii i układów społecznych starożytnego świata, ale również pokazały, że już Sumerowie myśleli o drukowaniu. Odkryto, że wiele z tych dokumentów było sygnowanych w idealnie taki sam sposób, co sugeruje używanie pieczątek. Pismo klinowe z połączeniu z glinianymi tabliczkami sprawiało, że wykonanie formy pieczątki było dość proste. Pierwsza forma pisma hurtowego była więc stosowana już ponad pięć tysięcy lat temu.

Mówi się, że Mezopotamia jest kolebką ludzkości i rzeczywiście poziom zaawansowania technologicznego tego starożytnego państwa zadziwia archeologów z każdym nowym znaleziskiem.

pierwszy druk azjatycki

Jeśli zastanawiamy się, kto wynalazł druk, to azjatycka historia druku dostarcza fascynujących odpowiedzi, ukazując wynalazki sprzed tysięcy lat. Jest przy tym znacznie ciekawsza niż te z innych rejonów świata. Około czterech tysięcy lat temu w Chinach pojawiły się pieczątki. Choć pojawiły się tysiąc lat po tych sumeryjskich, to przewyższały je pod względem technicznym. Ich początkowe zastosowanie polegało na wtapianiu metalowych napisów w ceramice, ale z biegiem czasu ich atramentowe odpowiedniki umożliwiły również druk na drewnie, papierze i innych materiałach.

Niestety alfabet chiński nie sprzyjał powstaniu druku w takiej postaci, jaką znamy teraz. Jednak niektóre ważniejsze teksty doczekały się swoich matryc. Tym samym około VI wieku naszej ery, powstały szablony wykonane z drewna, na którym wyryte teksty w formie wypukłych znaków. Stanowią one podwaliny form drukarskich używanych jeszcze przez ponad tysiąclecie. Takie szablony najbardziej efektywnie sprawdzały się w połączeniu z miękkimi materiałami, dlatego znacznie usprawniło to druk na skórze i druk na papierze.

Gdyby pytanie, kto wynalazł druk, zadano w Chinach, najczęściej wskazywano by na wynalazcę z Kraju Środka. Wiele źródeł podaje bowiem, że druk został wynaleziony w Chinach przez Bi Shenga około 1040 roku naszej ery. Bi Sheng używał glinianych znaków, które były ruchome, umożliwiając ich wielokrotne użycie. Następnie wykonywano czcionki z drewna, choć i one stosunkowo szybko się zużywały. Metoda ta stopniowo ewoluowała, a drewno i później metal zaczęto wykorzystywać do tworzenia trwałych i łatwiejszych do manipulowania znaków.

Źródło: https://wgly.hangzhou.gov.cn/art/2023/8/29/art_1229740968_58949601.html

Chiny nie były jedynym azjatyckim krajem, który dążył do rewolucji pisarskiej. Całkiem dobrze radziły sobie Korea i Mongolia, które również używały drewnianych form drukarskich. Technologia szczególnie szybko rozprzestrzeniła się w Korei, gdzie w 1234 roku stworzono pierwszą metalową czcionkę drukarską. Korea wyprzedziła w tym względzie wszystkie kraje na świecie. Przyczyniło się to również do uproszczenia alfabetu koreańskiego, dzięki czemu zaczął on bardziej przypominać alfabety głoskowe.

Pierwsza książka wydrukowana za pomocą metalowej czcionki ruchomej została wydrukowana w 1377 r. Książka „Jikji”, bo o niej mowa, postała w klasztorze Heungdeok w Cheongju. Był to pierwszy na świecie drukowany tekst wykonany za pomocą metalowych ruchomych czcionek, czyli prawie 80 lat przed wynalezieniem druku przez Johannesa Gutenberga. Pełny tytuł dzieła to „Baegun hwasang chorok buljo jikji simche yojeol”, co oznacza „Antologia nauk wielkich kapłanów zen”. Książka zawierała nauki buddyjskie i była przeznaczona dla mnichów.

Źródło: https://teaching-korea.co.uk/object/the-jikji/

Czy wiedziałeś, że? Obecnie zachował się tylko drugi tom „Jikji”, który znajduje się w Bibliotece Narodowej Francji w Paryżu.

wynalazek Gutenberga i rewolucja w druku

Przełomowym momentem w historii druku było wynalezienie ruchomej czcionki, co znacząco wpłynęło na to, jak postrzegamy odpowiedź na pytanie, kto wynalazł druk. Johannes Gutenberg, niemiecki złotnik i wynalazca, około 1450 roku opracował ruchomą czcionkę, która zrewolucjonizowała druk i umożliwiła masową produkcję książek. Jego wynalazek znacząco obniżył koszty i przyspieszył proces drukowania, co przyczyniło się do rozpowszechnienia wiedzy w Europie i zapoczątkowało erę druku.

kluczowe elementy wynalazku Gutenberga:

1. ruchoma czcionka metalowa – Gutenberg stworzył czcionki odlewane z metalu, co pozwalało na ich wielokrotne użycie i składanie nowych stron tekstu. Były one trwalsze i bardziej precyzyjne niż wcześniejsze drewniane bloki używane w Chinach i Korei,
2. stop drukarski – składał się głównie z ołowiu, cyny i antymonu, co zapewniało czcionkom trwałość i równomierne rozprowadzanie tuszu,
3. prasa drukarska – inspirowana prasami do wytłaczania winogron, Gutenberg dostosował ją do równomiernego nanoszenia tuszu na papier, co pozwalało na szybkie i precyzyjne odbijanie stron,
4. farba drukarska na bazie oleju – była bardziej trwała niż wodne tusze używane wcześniej w drzeworytnictwie i lepiej przylegała do papieru,
5. system składania i łamania tekstu – umożliwił tworzenie skomplikowanych kompozycji tekstowych i ich szybką zmianę bez potrzeby rzeźbienia całych stron w drewnie.

pierwsza książka Gutenberga

Najważniejszym dziełem wydrukowanym przez Gutenberga była „Biblia 42-wierszowa”, wydana w 1455 roku w Moguncji. Było to monumentalne osiągnięcie – składała się z 1282 stron, a jej nakład wynosił około 180 egzemplarzy (niektóre na papierze, inne na pergaminie). Druk tej Biblii wyróżniał się wysoką jakością i estetyką, przypominającą rękopisy średniowieczne.

 Źródło: https://en.wikipedia.org/wiki/Gutenberg_Bible

Czy wiedziałeś, że? Technologia Gutenberga dominowała przez kolejne 400 lat, aż do wynalezienia nowoczesnych technik druku, takich jak litografia i druk offsetowy w XIX wieku.

wpływ wynalazku Gutenberga

Wynalazek Gutenberga zapoczątkował rewolucję druku, a historia druku od tego momentu nabrała tempa, przyczyniając się do:

• rozwoju edukacji – książki stały się tańsze i dostępne dla szerszego grona odbiorców, co zwiększyło poziom alfabetyzacji w Europie,
• rozpowszechnienia idei humanizmu i reformacji – druk umożliwił szerokie rozpowszechnienie dzieł naukowych, filozoficznych i religijnych, np. pism Lutra,
• powstania pierwszych drukarni – w ciągu kilku dekad drukarnie powstały w wielu miastach Europy, m.in. w Wenecji, Paryżu, Londynie i Krakowie.

Za sprawą Gutenberga technologia druku szybko rozprzestrzeniła się w całej Europie, prowadząc do powstania pierwszych drukarni w takich miastach jak Wenecja, Paryż i Londyn. W XVI wieku przemysł drukarski był już dobrze rozwinięty, a książki stały się znacznie tańsze i bardziej dostępne dla szerszej publiczności. Druk przyczynił się także do rozwoju takich ruchów jak reformacja religijna oraz rewolucja naukowa. Dzięki możliwości szybkiego i szerokiego rozpowszechniania tekstów, myśli, m.in. Martina Luthera czy innych reformatorów szybko się rozprzestrzeniały i zdobywały rzesze zwolenników.

Druk wpłynął na dynamiczny rozwój nauki, ponieważ umożliwił szybszą wymianę idei oraz publikację odkryć naukowych. Wiedza, wcześniej dostępna tylko dla elit, stała się szerzej rozpowszechniona, co sprzyjało edukacji i postępowi intelektualnemu. Standaryzacja podręczników i materiałów dydaktycznych ułatwiła nauczanie, przyczyniając się do wzrostu poziomu wykształcenia społeczeństwa.

Rozwój druku doprowadził do powstania nowych klas społecznych, zwłaszcza klasy średniej, która zyskała dostęp do nauki i kultury. Umożliwił także rozwój księgarstwa, prasy oraz wymiany informacji na szeroką skalę. Nauki ścisłe, takie jak matematyka i astronomia, stały się bardziej dostępne, co przyczyniło się do powstawania nowych teorii i odkryć naukowych.

Historia druku pokazuje, że technologia ta odegrała kluczową rolę w upowszechnieniu idei i poglądów, co wpłynęło na rozwój kultury, sztuki i polityki. Dzięki temu powstały czasopisma, gazety i broszury, które umożliwiły kształtowanie opinii publicznej. Wpłynął także na rozwój systemów edukacyjnych i zachowanie dziedzictwa kulturowego, umożliwiając przekazywanie wiedzy z pokolenia na pokolenie.

rozwój druku w Polsce

Historia druku na ziemiach polskich rozpoczyna się w 1473 roku, kiedy to Kasper Straube, niemiecki drukarz, założył pierwszą drukarnię w Krakowie. Pierwszym znanym drukiem był „Almanach Cracoviense ad annum 1474”, kalendarz astronomiczny. W kolejnych latach drukarstwo rozwijało się dynamicznie, a ośrodki takie jak Kraków, Wrocław czy Gdańsk stały się ważnymi centrami poligraficznymi.

Na początku XVI wieku Florian Ungler i Jan Haller przyczynili się do dalszego rozwoju druku, publikując pierwsze polskie książki drukowane, w tym „Raj duszny” Biernata z Lublina (1513). W 1578 roku w Krakowie powstała Drukarnia Łazarzowa, która drukowała liczne dzieła literackie i naukowe.

W okresie zaborów druk odegrał kluczową rolę w podtrzymywaniu polskiej tożsamości narodowej. W XIX wieku rozwój technologii druku przyczynił się do wzrostu liczby publikacji, a prasa odegrała ważną rolę w kształtowaniu opinii publicznej.

historia druku offsetowego

Druk offsetowy to jedna z najważniejszych technik druku wynaleziona w XIX wieku jako udoskonalenie litografii. Pierwsze próby offsetu pochodzą z lat 70. XIX wieku, kiedy to amerykański drukarz Ira Washington Rubel oraz niemiecki wynalazca Alois Senefelder niezależnie od siebie pracowali nad nową metodą drukowania. W 1904 roku Rubel zauważył, że jeśli obraz z metalowej płyty jest najpierw przenoszony na gumowy cylinder, a dopiero potem na papier, jakość wydruku jest znacznie wyższa. Odkrycie to stało się podstawą nowoczesnego offsetu.

W XX wieku technologia ta była szeroko stosowana w drukarniach na całym świecie, ponieważ zapewniała wysoką jakość, szybkie tempo produkcji oraz stosunkowo niski koszt jednostkowy druku przy dużych nakładach. Offset odegrał kluczową rolę w rozwoju prasy, książek i materiałów reklamowych. Obecnie pozostaje jedną z technologii w poligrafii, szczególnie w druku gazet i czasopism, choć coraz częściej jest wypierany przez druk cyfrowy, którego przewagą jest rozsądny cenowo druk nawet w pojedynczych egzemplarzach.

historia druku UV

Druk UV to nowoczesna technologia, która znacząco wpłynęła na branżę poligraficzną. Jego historia sięga lat 60. XX wieku, kiedy to rozpoczęto pierwsze eksperymenty z wykorzystaniem światła ultrafioletowego do utwardzania farb drukarskich. W latach 70. rozwijano metody druku oparte na specjalnych farbach, które pod wpływem promieniowania UV twardniały niemal natychmiast. Głównym celem było zwiększenie trwałości i odporności nadruków na różne czynniki zewnętrzne, a także skrócenie czasu schnięcia farb.

W kolejnych dekadach technologia druku UV zaczęła zdobywać popularność w różnych sektorach, w tym w branży reklamowej i opakowaniowej. Lepsze lampy UV oraz bardziej zaawansowane farby pozwoliły na drukowanie na szerokiej gamie materiałów, takich jak szkło, metal, drewno czy tworzywa sztuczne.

narodziny druku cyfrowego

Pod koniec XX wieku nastąpiła kolejna rewolucja w dziedzinie druku – pojawiły się technologie druku cyfrowego. W przeciwieństwie do tradycyjnych metod, takich jak offset, druk cyfrowy nie wymagał tworzenia matryc ani form drukarskich. Obrazy i teksty były przesyłane bezpośrednio z komputera do drukarki, co znacznie skracało czas przygotowania i umożliwiało drukowanie nawet pojedynczych egzemplarzy na żądanie.

Historia druku cyfrowego sięga lat 70. XX wieku, kiedy to pojawiły się pierwsze drukarki cyfrowe. Były one jednak duże, kosztowne i dostępne głównie dla dużych przedsiębiorstw. Przełom nastąpił w 1993 roku, kiedy to wprowadzono na rynek pierwsze komercyjne systemy druku cyfrowego, które zaczęły być wykorzystywane w drukarniach i firmach poligraficznych do produkcji małych nakładów dokumentów.

druk atramentowy jako technologia druku cyfrowego

Druk atramentowy jest jedną z kluczowych technologii w druku cyfrowym. Polega on na nanoszeniu na podłoże mikroskopijnych kropli atramentu, które tworzą pożądany obraz lub tekst. Technologia ta charakteryzuje się wysoką jakością druku oraz możliwością drukowania na różnych materiałach, takich jak papier, tkaniny czy tworzywa sztuczne.

Pierwsze informacje o druku atramentowym pochodzą z 1976 roku, kiedy to firma Siemens wprowadziła na rynek model PT 80i – pierwszą drukarkę atramentową. Było to urządzenie monochromatyczne, wykorzystujące technologię piezoelektryczną. Kolejnym krokiem milowym było wprowadzenie w 1988 roku przez firmę Hewlett-Packard drukarki HP DeskJet, która stała się pierwszą komercyjnie dostępną drukarką atramentową dla użytkowników domowych i biurowych.

W 1991 roku firma HP zaprezentowała model DeskJet 500C – pierwszą kolorową drukarkę atramentową, która umożliwiała drukowanie w pełnym kolorze. Od tego momentu druk atramentowy zaczął zyskiwać na popularności, stając się powszechnie stosowaną technologią zarówno w środowiskach domowych, jak i profesjonalnych.

historia druku wielkoformatowego

Wielkoformatowy druk atramentowy pojawił się w latach 80. XX wieku jako odpowiedź na rosnące zapotrzebowanie na wysokiej jakości wydruki reklamowe i graficzne. Technologia ta umożliwia drukowanie na szerokiej gamie podłoży, takich jak winyl, płótno, folie samoprzylepne czy banery.

W roku 1985, Moshe Nur, pionier w branży druku wielkoformatowego i tekstylnego, założył w Izraelu firmę NUR Macroprinters. Przedsiębiorstwo specjalizowało się w produkcji przemysłowych drukarek atramentowych w wielkim formacie, przeznaczonych do tworzenia grafik reklamowych, takich jak billboardy, banery czy ekspozycje targowe. W latach 90. rozwój technologii solwentowych pozwolił na druk odporny na warunki atmosferyczne, co zrewolucjonizowało reklamę zewnętrzną. Jednym z kluczowych osiągnięć NUR Macroprinters było wprowadzenie na rynek maszyn zdolnych do druku o szerokości 5 metrów. Firma wprowadziła na rynek serię drukarek NUR Blueboard, które były jednymi z pierwszych wielkoformatowych urządzeń do druku atramentowego, umożliwiających drukowanie na materiałach takich jak winyl czy płótno.

Rewolucja w druku wielkoformatowym szybko trafiła do Polski. Wśród zaledwie kilku maszyn NUR Blueboard działających w Europie, jedna z nich została zainstalowana w Agencji Promocji i Reklamy B52 w Gdańsku.

współczesne zastosowania druku cyfrowego i wielkoformatowego

Obecnie druk cyfrowy, znajduje szerokie zastosowanie w różnych branżach. W latach 90. XX w. zastosowaniami był druk niskonakładowy, personalizowane materiały reklamowe (wizytówki, zaproszenia, katalogi), druk książek na żądanie (krótkie serie publikacji) oraz proofing (szybkie przygotowanie próbnych wydruków przed drukiem offsetowym). Obecne zastosowania to druk na żądanie, etykiety i opakowania personalizowane (krótkie serie dla małych i średnich firm), druk materiałów marketingowych (katalogi, foldery, ulotki, wizytówki, personalizowane kampanie), szerokie zastosowanie w e-commerce.

atramentowy druk wielkoformatowy

Na początku najczęściej drukowało się plakaty i banery reklamowe (głównie na papierze i folii), mapy i plany architektoniczne (precyzyjne wydruki CAD), backlighty i reklamy świetlne (stosowane w kasetonach podświetlanych) oraz fotografie wielkoformatowe (stosowane w galeriach i wystawach). Obecne zastosowania to druk papierach, na tkaninach i tworzywach sztucznych (np. plakaty, flagi, banery i siatki mesh), grafiki ścienne i tapety (personalizowane dekoracje wnętrz), reklama na pojazdach (folie samoprzylepne do oklejania pojazdów), a także wydruki ekologiczne (stworzone przy użyciu tuszy nie obciążających środowiska, często na podkładach z recyklingu).

druk wielkoformatowy UV

Początkowo przy pomocy technologii UV drukowano tablice i szyldy reklamowe (na sztywnych podłożach, takich jak PCV, plexi czy drewno), grafiki na szkle i metalu (dekoracje wnętrz i oznakowania przemysłowe), elementy ekspozycyjne (np. standy i displaye reklamowe) oraz grafiki na foliach samoprzylepnych (naklejki odporne na warunki atmosferyczne). Obecnie, dzięki nowoczesnym tuszom, techniką UV drukowane są personalizowane meble i dekoracje wnętrz (druk na drewnie, szkle, płytach MDF), opakowania premium – (zdobienia na kartonach, tworzywach sztucznych i metalach), druk na nietypowych powierzchniach (np. skóra, ceramika, płyty kompozytowe), reklama zewnętrzna i POS (materiały odporne na promieniowanie UV i warunki atmosferyczne), etykiety i panele przemysłowe (oznakowania odporne na chemikalia i ścieranie).

drukarnia Gdańsk – nowoczesne technologie w B52

Jednym z przykładów nowoczesnego podejścia do druku cyfrowego jest drukarnia B52 z Gdańska. Firma ta specjalizuje się w druku cyfrowym i oferuje szeroki wachlarz usług, w tym druk wielkoformatowy oraz druk UV. Dzięki wykorzystaniu najnowocześniejszych technologii, B52 zapewnia wysoką jakość wydruków, krótki czas realizacji zamówień oraz możliwość personalizacji materiałów drukowanych.

B52 stosuje zaawansowane systemy druku cyfrowego, które pozwalają na realizację zarówno dużych, jak i małych nakładów. Druk atramentowy wykorzystywany w drukarni B52 charakteryzuje się wyjątkową precyzją oraz żywymi kolorami, co sprawia, że jest idealnym rozwiązaniem dla firm poszukujących skutecznych materiałów informacyjnych i reklamowych.

podsumowanie

Historia druku to nieustanny proces ewolucji technologicznej, który trwa do dziś, a pytanie, kto wynalazł druk, wciąż pobudza badaczy do odkrywania nowych faktów. Od pierwszych prób drukowania w starożytności, przez przełomowy wynalazek Gutenberga, aż po nowoczesne technologie druku cyfrowego i atramentowego – każda epoka wnosiła innowacje, które zmieniały sposób przekazywania informacji. Historia druku to zatem nie tylko historia technologii, ale również kultury, nauki i społeczeństwa, której wpływ jest odczuwalny do dziś. Dzisiaj nie trzeba się sprzeczać, kto wynalazł druk, ponieważ niezależnie od różnych teorii i interpretacji, historia druku nie pozostawia wątpliwości co do jego przełomowego wpływu na rozwój cywilizacji – to dzięki niemu możliwa stała się masowa edukacja, szybkie rozpowszechnianie idei i, w konsekwencji, dynamiczny postęp.

Tekst został przygotowany przez współzałożyciela drukarni B52 – specjalistę z 25-letnim doświadczeniem w branży druku i reklamy. W swojej pracy łączy znajomość tradycyjnych technik z nowoczesnymi rozwiązaniami poligraficznymi. Treści odzwierciedlają rzetelną wiedzę branżową oraz praktyczne podejście do zagadnień marketingowych. Drukarnia B52 z Gdańska to przykład, jak nowoczesne technologie mogą współgrać z tradycją, odpowiadając na potrzeby współczesnego rynku.

Zobacz też: B52 > blog > historia drukarstwa w Gdańsku
Strona powiązana: B52 > drukarnia Gdańsk